جمله پند آموز
دختر تهرونی
در بارهٔ وجه تسمیهٔ تهران اختلاف نظر زیادی وجود دارد، پاره‌ای از پژوهشگران
«ران» را پسوندی به معنای دامنه گرفته‌اند و شمیران و تهران را بالادست و
پایین‌دست خوانده‌اند. برخی دیگر تهران را تغییر شکل یافتهٔ «تهرام» به معنای
منطقهٔ گرمسیر دانسته‌اند، در مقابل شمیرام یا شمیران که منطقه سردسیر است و
همچنین عدّه‌ای بر این باورند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده
می‌شود در میان کوههای اطراف، گود به نظر می‌رسید و بدین سبب «ته ران» نام
گرفت.
روستایی که پیش‌درآمد شهر تهران بوده‌است، پیش از اسلام نیز وجود داشته، امّا پس از اسلام به‌تدریج نام آن معرّب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده‌است. امّا جغرافیدانان معروف آن روزگار نیز به املای تهران اشاره نموده‌اند. همزمان با جنبش مشروطه، که تغییرات زیادی در ادبیّات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته‌رفته املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تأکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.
اعتماد السلطنه در مرات البلدان درباره وجه تسمیه تهران چنین آورده‌است: " چون اهل آنجا (تهران) در وقتی که دشمن برای آنها به هم می‌رسید در زیر زمین پنهان می‌شدند، از این جهت به این اسم موسوم شده‌است که به " ته ران" یعنی زیر زمین می رفته‌اند". بر پایه گمانه‌ای دیگر، ریشه نام تهران به زبانهای ایرانی باستان همچون زبان مادی و زبان اوستایی برمی گردد.از آنجا که شهر ری و منطقه تهران در دوران پیش از اسلام بزرگترین شهر سرزمین ماد بوده بنا بر این اسم تهران از دو بخش (ته) به معنی درخت درخت تاقوک تاقوک (ته گوک) یکی از درخت های مقدس در ادیان کهن ایرانی است و (ران) به معنی دامنه تشکیل شده‌است. ته یک واژه گرفته شده از زبان مادی است (ته گوک) و معنی درخت داغداغان می‌دهد که در مناطق شمال تهران امروزی می روییده‌است. در لغتنامه دهخدا نیز بدان اشاره شده‌است و دهخدا ان را چنین توضیح می‌دهد: ته نامی است که در شمیرانات و اطراف طهران به درخت داغداغان دهند.
بنابراین، این حدس غیرعلمی می‌گوید که تهران یعنی جا و مکانی که در ان درخت داغداغان روید. همچنین پسوند ران در اسامی بسیاری از محلات و روستاهای شمال تهران دیده می‌شود که باهم ارتباط دارند. مثلا شمیران، جماران، شهران، نیاوران. مادها که زرتشتی بودند به بزرگترین و مقدسترین شهرشان ری، راگا, راگان یا راگ گفتند ، یعنی جا و مکانی که در دامنه کوه واقع شده‌است. بنابراین ری و ران در زبان اوستائی و مادی یعنی دامنه و علت این نامگذاری واقع شدن این شهرها در دامنه کوههای البرز و دماوند بوده‌است.
شهر تهران در ۵۱ درجه و ۲ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۶ دقیقهٔ طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقهٔ عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از ۲۰۰۰ متر در مرتفع‌ترین نقاط شمال تا ۱۲۰۰ متر در مرکز و ۱۰۵۰ متر در جنوب متغیّر است. تهران در بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده‌است. از جنوب به کوههای ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌های هموار شهریار و ورامین و از شمال توسط کوهستان محصور شده‌است. ارتفاع چند نقطه شهر تهران از سطح دریا: شهر تهران از نظر زمین‌لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) به شمار می‌آید. گسل‌هایی که در تهران و حومه تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری مرکز شهر قرار دارند، عبارتند از گسل مشاء، گسل شمال تهران، گسل ری، گسل طالقان، گسل ایوانکی و گسل ایپک که بررسی رفتار آنها حایز اهمیت است.
در علم زلزله‌شناسی گسل‌هایی برای بشر خطرناک شناخته می‌شوند که حدّاقل ۱۰ کیلومتر طول داشته و جوان (فعّال) هم باشند (گسل فعّال گسلی‌است که در ده هزار سال گذشته حدّاقل سبب یک زلزله شده باشد).
گسل شمال تهران بزرگترین گسل شهر است که در جنوب دامنهٔ رشته‌کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. گسل مهمّ دیگر گسل ری‌است که با توجه به مقاوم نبودن ساختمان‌های جنوب تهران در صورت فعّال شدن بسیار پرتلفات خواهد بود.
شهر تهران، به طور پیوسته در معرض خطر سیل قرار دارد. از دلایل اصلی این موضوع، می‌توان اختلاف ارتفاع زیاد، شرایط اقلیمی خاص، وجود رودخانه‌های فراوان مانند رود کرج، رود دربند، رود چیتگر و مسیل‌های متعدد و قرارگرفتن شهر تهران در پای کوه را نام برد. همچنین در شهر تهران، ۱۲ حوزه آبریز بالادست مسلط بر آب و ۱۴ کیلومتر نوار مولد سیل از دارآباد تا غرب دره فرحزاد وجود دارد. اقلیم شهر تهران متأثّر از کوهستان در شمال (نسیم توچال) و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تأثیر کوهستان، اقلیم آن تا حدودی معتدل و مرطوب است، اقلیم بقیّه شهر تقریباً گرم و خشک و در زمستان‌ها اندکی سرد است. مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سمت غرب می‌وزند. رشته کوه البرز همجون سدّی به نحو مؤثّر از نفوذ بسیاری از توده‌های هوا جلوگیری می‌کند، در نتیجه باعث گردیده که هوای شهر از از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.
نمای شهر در نقاط مختلف بر اساس عوامل جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی متفاوت است. در شمال شهر که به کوه‌ها نزدیک‌تر است معمولاً خیابان‌ها و کوچه‌ها شیبدارتر و در جنوب شهر هموارترند. همچنین در جنوب شهر ساختمان‌های بلندمرتبه کمتر و در شمال شهر بیشترند. ساختمان‌های اداری و دولتی نیز عمدتاً در مرکز شهر قرار دارند. از طرف دیگر در مناطقی که تاریخ ساخت آنها جدیدتر است مانند منطقه ۲، منطقه ۵ و منطقه ۲۲ که همگی در غرب و شمال غرب شهر قرار دارند با توجه به پیروی از آیین‌نامه‌های جدیدتر اصول شهرسازی در آنها بیشتر رعایت شده‌است. در این مناطق معمولاً عرض خیابان‌ها و کوچه‌ها، سرانه پارکینگ و سرانه فضای سبز از سایر مناطق شهر بیشتر است. برعکس در مناطقی که ساخت آنها زودتر صورت گرفته‌است مانند منطقه ۱۲ و منطقه ۲۰ معمولاً بناهای تاریخی و سنتی بیشتری وجود دارد.
روستایی که پیش‌درآمد شهر تهران بوده‌است، پیش از اسلام نیز وجود داشته، امّا پس از اسلام به‌تدریج نام آن معرّب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده‌است. امّا جغرافیدانان معروف آن روزگار نیز به املای تهران اشاره نموده‌اند. همزمان با جنبش مشروطه، که تغییرات زیادی در ادبیّات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته‌رفته املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تأکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.
اعتماد السلطنه در مرات البلدان درباره وجه تسمیه تهران چنین آورده‌است: " چون اهل آنجا (تهران) در وقتی که دشمن برای آنها به هم می‌رسید در زیر زمین پنهان می‌شدند، از این جهت به این اسم موسوم شده‌است که به " ته ران" یعنی زیر زمین می رفته‌اند". بر پایه گمانه‌ای دیگر، ریشه نام تهران به زبانهای ایرانی باستان همچون زبان مادی و زبان اوستایی برمی گردد.از آنجا که شهر ری و منطقه تهران در دوران پیش از اسلام بزرگترین شهر سرزمین ماد بوده بنا بر این اسم تهران از دو بخش (ته) به معنی درخت درخت تاقوک تاقوک (ته گوک) یکی از درخت های مقدس در ادیان کهن ایرانی است و (ران) به معنی دامنه تشکیل شده‌است. ته یک واژه گرفته شده از زبان مادی است (ته گوک) و معنی درخت داغداغان می‌دهد که در مناطق شمال تهران امروزی می روییده‌است. در لغتنامه دهخدا نیز بدان اشاره شده‌است و دهخدا ان را چنین توضیح می‌دهد: ته نامی است که در شمیرانات و اطراف طهران به درخت داغداغان دهند.
بنابراین، این حدس غیرعلمی می‌گوید که تهران یعنی جا و مکانی که در ان درخت داغداغان روید. همچنین پسوند ران در اسامی بسیاری از محلات و روستاهای شمال تهران دیده می‌شود که باهم ارتباط دارند. مثلا شمیران، جماران، شهران، نیاوران. مادها که زرتشتی بودند به بزرگترین و مقدسترین شهرشان ری، راگا, راگان یا راگ گفتند ، یعنی جا و مکانی که در دامنه کوه واقع شده‌است. بنابراین ری و ران در زبان اوستائی و مادی یعنی دامنه و علت این نامگذاری واقع شدن این شهرها در دامنه کوههای البرز و دماوند بوده‌است.
شهر تهران در ۵۱ درجه و ۲ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۳۶ دقیقهٔ طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقهٔ عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از ۲۰۰۰ متر در مرتفع‌ترین نقاط شمال تا ۱۲۰۰ متر در مرکز و ۱۰۵۰ متر در جنوب متغیّر است. تهران در بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده‌است. از جنوب به کوههای ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌های هموار شهریار و ورامین و از شمال توسط کوهستان محصور شده‌است. ارتفاع چند نقطه شهر تهران از سطح دریا: شهر تهران از نظر زمین‌لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) به شمار می‌آید. گسل‌هایی که در تهران و حومه تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری مرکز شهر قرار دارند، عبارتند از گسل مشاء، گسل شمال تهران، گسل ری، گسل طالقان، گسل ایوانکی و گسل ایپک که بررسی رفتار آنها حایز اهمیت است.
در علم زلزله‌شناسی گسل‌هایی برای بشر خطرناک شناخته می‌شوند که حدّاقل ۱۰ کیلومتر طول داشته و جوان (فعّال) هم باشند (گسل فعّال گسلی‌است که در ده هزار سال گذشته حدّاقل سبب یک زلزله شده باشد).
گسل شمال تهران بزرگترین گسل شهر است که در جنوب دامنهٔ رشته‌کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. گسل مهمّ دیگر گسل ری‌است که با توجه به مقاوم نبودن ساختمان‌های جنوب تهران در صورت فعّال شدن بسیار پرتلفات خواهد بود.
شهر تهران، به طور پیوسته در معرض خطر سیل قرار دارد. از دلایل اصلی این موضوع، می‌توان اختلاف ارتفاع زیاد، شرایط اقلیمی خاص، وجود رودخانه‌های فراوان مانند رود کرج، رود دربند، رود چیتگر و مسیل‌های متعدد و قرارگرفتن شهر تهران در پای کوه را نام برد. همچنین در شهر تهران، ۱۲ حوزه آبریز بالادست مسلط بر آب و ۱۴ کیلومتر نوار مولد سیل از دارآباد تا غرب دره فرحزاد وجود دارد. اقلیم شهر تهران متأثّر از کوهستان در شمال (نسیم توچال) و دشت در جنوب است. غیر از شمال تهران که تحت تأثیر کوهستان، اقلیم آن تا حدودی معتدل و مرطوب است، اقلیم بقیّه شهر تقریباً گرم و خشک و در زمستان‌ها اندکی سرد است. مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سمت غرب می‌وزند. رشته کوه البرز همجون سدّی به نحو مؤثّر از نفوذ بسیاری از توده‌های هوا جلوگیری می‌کند، در نتیجه باعث گردیده که هوای شهر از از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.
نمای شهر در نقاط مختلف بر اساس عوامل جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی متفاوت است. در شمال شهر که به کوه‌ها نزدیک‌تر است معمولاً خیابان‌ها و کوچه‌ها شیبدارتر و در جنوب شهر هموارترند. همچنین در جنوب شهر ساختمان‌های بلندمرتبه کمتر و در شمال شهر بیشترند. ساختمان‌های اداری و دولتی نیز عمدتاً در مرکز شهر قرار دارند. از طرف دیگر در مناطقی که تاریخ ساخت آنها جدیدتر است مانند منطقه ۲، منطقه ۵ و منطقه ۲۲ که همگی در غرب و شمال غرب شهر قرار دارند با توجه به پیروی از آیین‌نامه‌های جدیدتر اصول شهرسازی در آنها بیشتر رعایت شده‌است. در این مناطق معمولاً عرض خیابان‌ها و کوچه‌ها، سرانه پارکینگ و سرانه فضای سبز از سایر مناطق شهر بیشتر است. برعکس در مناطقی که ساخت آنها زودتر صورت گرفته‌است مانند منطقه ۱۲ و منطقه ۲۰ معمولاً بناهای تاریخی و سنتی بیشتری وجود دارد.
